Cà phê arabica (cà phê Chè) là một loại hạt cà phê được làm từ quả của cây cà phê thuộc dòng arabica và có nguồn gốc từ vùng cao nguyên thuộc phía tây nam của Ethiopia. Đây là một trong những giống cà phê đầu tiên được trồng và đến nay vẫn chiếm vị trí chủ đạo trong cơ cấu ngành cà phê thế giới.

Vì sao gọi là cà phê Arabica?

Thuở ban đầu, ở Ethiopia, bộ lạc Oromo đã nghiền hạt và trộn với chất béo để ăn như một chất kích thích. Cho mãi khi loại hạt này được đưa đến Ả Rập thì “cà phê thực sự” mới được sinh ra. Ở đây, lần đầu tiên nó được ghi nhận như một loại đồ uống bởi các nhà nghiên cứu Ả Rập. Những chuyên gia này khẳng định rằng loại thức uống này giúp họ kéo dài thời gian làm việc một cách tỉnh táo và sảng khoái. Từ đó, cà phê bắt đầu lan rộng khắp thế giới bởi công dụng tích cực này.

Chính vì đầu tiên, hạt cà phê được pha thành một loại đồ uống ngon ở Ả Rập (Arab). Nên cũng không khó hiểu vì sao nó gọi là cà phê Arabica, hay còn gọi là cà phê Ả Rập.

Nguồn gốc và hành trình của cà phê Arabica

Cà phê Arabica tự nhiên thực ra là còn rất ít ở Ethiopia, Đông Nam Sudan và phía bắc Kenya. Hầu hết các quần thể cây trồng cà phê Arabica hiện hữu đều là kết quả của sự lai tạo hỗn hợp.

Khoảng thế kỷ 16, cà phê Arabica có chuyến hành trình đầu tiên từ Ethiopia đến Yemen. Đến thế kỷ 17 – 18, các giống khác của Arabica phân tán ra toàn thế giới bởi những cuộc phiêu lưu khác nhau của riêng mình.

• Cà phê Arabica Typica: Được người Hà Lan mang từ Yemen đến Batavia (Jakarta) thuộc Indonesia. Sau đó là đến khu vực Trung và Nam Mỹ.
• Arabica Bourbon: Nó đi từ Yemen đến đảo Bourbon thuộc Ấn Độ Dương. Từ đó được người Pháp mang đến Châu Phi trong thế kỷ 19.

Ngày nay, có khoảng hơn 100 giống cà phê thuộc loài Arabica phân bố khắp thế giới. Những giống này được lai tạo từ hai Arabica Typica và Bourbon.

Đặc điểm sinh học của cà phê Arabica

Điều kiện trồng trọt

Theo các nghiên cứu khoa học trước đây:

Thứ nhất, cà phê Arabica phát triển tốt ở vùng núi cao. Vậy nên nó thường được canh tác ở độ cao từ 1200 – 2200 m. Với độ cao dưới 1000 m, cây phát triển rất èo luột và gần như không thể kết trái.

Thứ hai, nhiệt độ yêu thích của nó trong khoảng 15 – 24 ⁰ C; rõ ràng nó chịu lạnh tốt hơn cà phê Robusta (18 – 36 ⁰ C).

Thứ ba, lượng mưa thích hợp cho sự phát triển của cây là 1200 – 1500 mm/năm. Nếu lượng mưa cao hơn, khoảng 2500 – 3000 mm thì lại gây bất lợi rất lớn cho cây.

Tuy nhiên hiện nay: một số vùng trồng cà phê Arabica thế giới có độ cao thấp dưới 800m so với mực nước biển nhưng vẫn tạo ra những hạt cà phê Arabica thành phẩm chất lượng và có số điểm trên 86 điểm bản xếp hạng CQI.

Đặc điểm lưu ý

Cây có tán nhỏ, lá hình oval có màu xanh đậm ở trên và nhạt hơn ở dưới. Những cây trưởng thành cao 2.5 – 4.5m, có những cây mọc hoang dã có khả năng lên đến hơn 10m. Cây trưởng thành có dạng bụi cây lớn, thẳng đứng. Nuôi trồng khoảng 3 – 4 năm thì chúng ta có thể thu hoạch vụ đầu tiên. Mặc dù trong tự nhiên, cây có thể sống trên 80 năm, thậm chí là cả 100 năm. Nhưng sau 25 tuổi thì cây cà phê Arabica gần như không còn giá trị kinh tế là bao nhiêu. Sản lượng cây tốt nhất là ở những năm thứ 6 – 8 và mỗi năm chỉ có một mùa thu hoạch. Thời điểm thu hoạch rơi vào khoảng tháng 9 hàng năm. Thu hái bằng tay là phương cách tốt nhất được khuyến cáo để người dân hái các quả chín đỏ trước quả xanh sau

Độ cao phù hợp của cây cà phê là từ 2 – 4m để tiện thu hoạch và chất lượng luôn tốt

Hoa cà phê Arabica có 5 cánh, màu trắng với hương thơm khá dễ chịu. Hoa mọc thành từng cụm gồm 2 – 9 cái ở nách lá. Sau này, hoa cà phê còn được làm thành trà rất thú vị, chúng ta sẽ tìm hiểu về trà hoa cà phê sau nhé.

Trái cà phê thuộc loại quả thịt, hình oval, khi chín thường có màu đỏ tươi, sau thì chuyển thành màu xanh đen. Trái thường có 2 hạt hơi dẹt và thon có màu xanh lá, dài khoảng 0.8 – 1.2 cm. Đôi khi, trong quả chỉ có 1 hạt phát triển, nó được gọi là peaberry.

Hàm lượng caffeine trong hạt trung bình chiếm khoảng 1.3%. Sức đề kháng cũng như chống chịu sâu bệnh của cà phê Arabica kém hơn nhiều so với Robusta. Nhưng về hương vị thì cực kỳ quyến rũ và lôi cuốn bất kỳ một thực khách nào.

Tìm cà phê Arabica chất lượng cao ở nơi nào?

Costa Rica /Mexico/ Guatemala/ Ecuador/ Colombia/ Ethiopia/ Burundi/ Brazil/ Rwanda/ India

Thông tin trên chỉ là một danh sách ngắn của một số quốc gia có cà phê Arabica chất lượng cao nổi tiếng. Trong đó, Brazil được ghi nhận là nước sản xuất Arabica lớn nhất thế giới.

Hương vị cà phê Arabica

So với Robusta, cà phê Arabica được đánh giá là có chất lượng cao hơn với hương vị vô vùng phong phú và đa dạng. Hương vị của nó được nhận định là hơi ngọt, với một chút chocolate, các loại hạt và caramel hòa quyện tầng hương vị của loại trái cây nhiệt đới, quả mọng… Hay thậm chí là hương thơm ngây ngất của các loại hoa và thảo mộc. Với cà phê Arabica, bạn sẽ nhận ra ngay chút vị chua nhẹ rất thanh cùng với chút đắng nhưng dễ chịu.

Có một điều cần lưu ý trong quá trình chế biến, việc chọn lựa phương pháp chế biến cà phê cho từng vùng cà phê Arabica khác nhau sẽ mang lại notes hương khác nhau, bên cạnh đó việc xây dựng profile rang cho từng dòng hạt phù hợp dung trọng nhiệt độ vào ra của quá trình rang cũng quyết định đến chất lượng ly cà phê và cuối cùng barista phải am hiểu được hạt cà phê Arabica với dung trọng và cấu tạo hạt sau khi rang thì dùng mức nhiệt nước bao nhiêu là phù hợp để tạo ra ly cà phê Arabica hoàn hảo. Vậy mới thấy rằng, để có được hương vị ngất ngây và giữ gìn được nó nguyên bản là cả một vấn đề với rất nhiều yếu tố liên kết chặt chẽ với nhau.

 

Các chủng Arabica trên thế giới

Typica

Cà phê Typica có chất lượng tốt và khá chuẩn nhưng năng suất lại thấp. Chua là vị rõ nhất được tìm thấy trong loại cà phê này. Bạn dễ dàng nhận ra vị chua thanh của chanh cùng với chút hương hoa và có hậu vị ngọt kéo dài khi thưởng thức.

Bourbon

Vị chua nhẹ đặc trưng của rượu vang với hậu vị ngọt. Nếu được trồng ở những nơi cao thì còn cho thêm hương hoa rất thú vị nữa.

Gesha

Có nguồn gốc từ thị trấn Gesha thuộc Ethiopia và được nhập khẩu đến Panama. Hương vị của loại cà phê này rất tinh tế với hương vị độc đáo của trái cây nhiệt đới, hoa nhài và kim ngân. Đây là một trong những loại cà phê mắc nhất thế giới hiện nay.

Caturra

Giống này được xem là đột biến của Bourbon, cho ra trái có chất lượng tốt và sản lượng khá cao. Vị chua của chanh rất đặc trưng, và khi được trồng càng cao thì vị chua này càng rõ nét. Hậu vị ngọt của loại này thì sẽ không bằng Bourbon.

Mundo Novo

Đây là con lai của Typica và Bourbon, năng suốt cao và khả năng kháng bệnh rất tốt. Đăng là vị rõ ràng nhất của giống này, và tất nhiên vị ngọt không cao. Tuy nhiên, nếu chăm sóc với điều kiện dinh dưỡng tốt thì hương vị được cải thiện rất tích cực.

Catuai

Là chủng lai của Mundo Novo và Caturra, chịu gió mưa rất tốt. Sức đề kháng của loại này khá cao nhưng lại không có hương vị đặc trưng gì rõ rệt. Thế nhưng nếu chú trọng về việc chăm sóc thì hương vị được cải thiện đáng kể.

Maragogype

Đây là thể đột biến của Typica nhưng năng suất rất thấp. Hương vị của nó êm dịu khá dễ chịu, có vị chua phản phất hoà quyền vị ngọt nhẹ.

Catimor

Catimor là con lai của Timor (Robusta) và Caturra (Arabica) vậy nên khả năng kháng bệnh rất tốt và năng suất cũng khá cao. Điểm đặc biệt của nó là hương vị rất phong phú và khá thú vị. Vị chua lẫn một ít vị chát nhẹ, lại thêm chút mằn mặn ở hậu vị nữa, cho người uống một cảm giác khó quên.

Jamaica Blue Mountain

Đây là loại cà phê cho cảm giác rất ngon miệng như kem và chút ngọt vừa đủ. Thế nên thường người ta chỉ uống nó nguyên chất, không cần thêm bất kỳ một thành phần gì khác.

Kona

Kona là một trong những loại cà phê đắt tiền trên thế giới. Cà phê Kona nổi tiếng bởi vị nhẹ nhàng, hương trái cây ngọt ngào phản phất một chút hương gia vị và beo béo của các loại hạt.

Pacamara

Con lai của Pacas và Maragpgype. Đây là loại cà phê khá cân bằng hương vị với độ chua và ngọt cùng hương hoa thanh khiết.

Pacas

Thể đột biến tự nhiên của Bourbon. Hương vị của nó khá lạ với sự xen kẽ của chút vị cay và ngọt, rất dễ chịu với các vết của hương hoa.

Pache

Khi nói đến cà phê Guatemala thì thường sẽ nhắc đến cà phê này với hương vị khá mượt nhưng không có điểm gì nổi trội rõ nét. Cà phê này thường được sử dụng cho các món cà phê pha chế phối trộn hơn .

Kết

Đến đây, hẳn chúng ta đều đã hiểu vì sao cà phê Arabica được mệnh danh là “nàng thơ”. Chính bởi thế giới đa sắc với các tầng phong phú của hương vị đã khiến cà phê Arabica trở thành một nguồn cảm hứng bất tận. Hương vị cà phê tuyệt vời mang đến niềm vui, sự sảng khoái và hạnh phúc tích cực cho người thưởng thức. Và để có thể tạo nên các hạt cà phê hoàn hảo này thì cả một hành trình vất vả, một quy trình khá công phu, một sự đầu tư từ tâm đến tài của cả chuỗi cung ứng. Vì thế, giá trị của cà phê Arabica luôn đứng ở mức cao trên thị trường nhưng chưa bao giờ hạ nhiệt.

Nguồn bài viết: VietNam barista school